Een oud gebruik in een nieuw jasje in Duitsland en Nederland. Sint-Maarten is een feest dat met lichtjes, liedjes en zoetigheden de donkere novemberavonden opfleurt. Terwijl dit kinderfeest in Nederland stevig verankerd is, wint het de laatste jaren ook in Duitsland aan populariteit. Maar wat is precies de oorsprong van dit feest en hoe verschilt de viering bij ons en in Duitsland? Geschiedenis, gebruiken en hedendaagse verschillen.
De Geschiedenis van Sint-Maarten
Het Sint-Maartenfeest vindt zijn oorsprong in de levensverhalen van Sint Maarten, ofwel Martinus van Tours. Dit was een soldaat uit de vierde eeuw die bekeerd raakte tot het christendom en bisschop werd. Het bekendste verhaal rond Sint Maarten vertelt hoe hij tijdens een koude winterdag zijn mantel doorsneed om deze met een bedelaar te delen. Deze daad van naastenliefde raakte velen en zorgde ervoor dat hij later heilig werd verklaard. Zijn sterfdag, 11 november, werd de dag waarop mensen hem jaarlijks eerden.
In de middeleeuwen was 11 november ook het einde van het landbouwseizoen en begon een periode van vasten. Deze overgang werd gevierd met een overvloedig feestmaal en gaf mensen een moment om samen te komen en te delen, in de geest van Sint Maarten. Met de tijd kreeg het feest steeds meer elementen van licht en saamhorigheid en groeide het uit tot een kinderfeest.
Het feest in Nederland. Lichtjes, liedjes en lekkers
In Nederland is Sint-Maarten vooral een kinderfeest dat gevierd wordt met lampionnenoptochten door de straten. Op de avond van 11 november trekken kinderen langs de huizen, zingend voor snoep en lekkernijen. Bekende liedjes zoals “11 november is de dag” klinken op straten en pleinen en kinderen gaan van deur tot deur met hun kleurrijke lampionnen, die zowel gekocht als zelfgemaakt kunnen zijn. Op school zijn ze er dikwijls al vele dagen van te voren mee bezig.
In sommige regio’s in Nederland wordt de viering van Sint-Maarten ook als een kans gezien om nieuwe buren te leren kennen. Kinderen leren erover op school en veel gezinnen maken er een jaarlijks ritueel van om samen lampionnen te maken. Het draait in Nederland sterk om de traditie van het liedjes zingen en het uitdelen van snoep, maar in sommige delen van het land worden ook speciale kerkdiensten gehouden.
Duitsland: Een opkomend fenomeen
Duitsland kent ook een lange traditie van Sint-Maarten, maar de viering is vaak meer regionaal bepaald. Met name in katholieke regio’s zoals Beieren en het Rijnland wordt Sint-Maarten uitbundig gevierd. Daar zijn lampionnenoptochten onder leiding van een verklede “Sint-Maarten” heel gebruikelijk, waarbij de optocht eindigt met een groot Sint-Maartensvuur. De optocht wordt vaak afgesloten met het zingen van liedjes, maar dit is minder gekoppeld aan het bedelen om snoep, zoals in Nederland. Kinderen dragen hun lampionnen en zingen liedjes om Sint Maarten te eren, maar ontvangen geen snoep langs de deuren.
In het oosten van Duitsland en in grotere steden is Sint-Maarten minder bekend en zien we een mengeling van tradities. Met de toegenomen aandacht voor cultuur en traditie in Duitsland wint het feest hier echter aan populariteit, zeker onder jonge gezinnen. De uitbundige lampionoptochten, soms zelfs met fanfares en paarden, trekken steeds meer toeschouwers. Er zijn steden waar Sint-Maarten inmiddels een officieel evenement is geworden, vaak met een lokale twist zoals markten of openbare evenementen.
Lampionoptochten
Een gemeenschappelijk kenmerk van het Sint-Maartenfeest in zowel Nederland als Duitsland zijn de lampionoptochten. Toch verschilt de sfeer aanzienlijk. In Nederland is het vooral een avondactiviteit waarbij kinderen met hun lampionnen langs huizen trekken, terwijl het in Duitsland meer wegheeft van een processie met een vaak georganiseerde route door de stad. In sommige Duitse steden is er een ruiter gekleed als Sint-Maarten die voorop rijdt, wat een opvallend element toevoegt aan de viering.
Het Sint-Maartensvuur
Een ander belangrijk verschil is het Sint-Maartensvuur, dat in veel Duitse regio’s wordt ontstoken aan het einde van de optocht. Het Sint-Maartensvuur symboliseert licht en warmte in de duisternis en is een eerbetoon aan Sint-Maarten. In Nederland zien we dit gebruik nauwelijks terug, hoewel in sommige steden wel kaarsen of fakkels deel uitmaken van de optocht.
Martinstag
In Duitsland heet het feest rond Sint-Maarten meestal Sankt Martinsfest of simpelweg Martinstag. Dit feest wordt gevierd met lampionoptochten, liedjes en in sommige regio’s ook met een groot Sint-Maartensvuur aan het einde van de optocht. Net als in Nederland zingen kinderen tijdens het feest speciale Sint-Maartenliedjes, vooral tijdens de lampionoptochten.
De liedjes zijn wel vergelijkbaar met de Nederlandse traditie van kinderliedjes, maar de thema’s zijn meestal gericht op Sint-Maarten zelf en de legende van zijn naastenliefde. Populaire liedjes zijn bijvoorbeeld “Sankt Martin, Sankt Martin” en “Ich geh’ mit meiner Laterne”. Deze liedjes hebben eenvoudige melodieën en teksten, zodat kinderen ze makkelijk kunnen meezingen, en ze gaan meestal over Sint Maarten, licht en vriendschap.
De liedjes verschillen dus wel inhoudelijk van de Nederlandse, omdat ze vaak het verhaal van Sint Maarten zelf vertellen, terwijl in Nederland het accent ligt op liedjes om snoep te vragen. Zingen veel kinderen “Sintemaarten mik mak”, in Duitsland is dat “Ich geh mit meiner Laterne”. Het is een bekend en eenvoudig kinderliedje dat in Duitsland tijdens de lampionoptochten op het Sankt Martinsfest wordt gezongen. Het gaat over de lampion die kinderen dragen en het licht dat met hen meebeweegt door de donkere avond. Dit is de tekst:
“Ich geh’ mit meiner Laterne,
Und meine Laterne mit mir.
Da oben leuchten die Sterne,
Hier unten, da leuchten wir.
Mein Licht ist aus,
Ich geh nach Haus,
Rabimmel, rabammel, rabum”.
Sankt Martinsfest
Sint-Maarten wordt in Duitsland vooral gevierd in de katholieke regio’s, met name in het westen en zuiden van het land. Hier is het feest diepgeworteld in de lokale cultuur en wordt het vaak met grote optochten en evenementen gevierd.
Rijnland-Palts (Rheinland-Pfalz) – Vooral in de steden en dorpen van Noordrijn-Westfalen en Rijnland-Palts is het Sint-Maartenfeest een grote traditie. De stad Keulen, bijvoorbeeld, heeft bekende optochten waar veel gezinnen aan deelnemen, vaak met een ruiter verkleed als Sint Maarten aan het hoofd van de stoet.
Beieren (Bayern) – In katholieke streken van Beieren, zoals München en omringende dorpen, is Sint-Maarten ook een populaire viering. Hier worden vaak optochten en Sint-Maartensvuren gehouden, en soms spelen scholen en kerken een actieve rol in de organisatie van het feest.
Saarland – In deze regio vlak bij Frankrijk wordt Sint-Maarten uitgebreid gevierd, met lampionoptochten, liedjes en het traditionele Maartensvuur. Vooral in de kleine steden en dorpen is het een belangrijke feestdag.
Baden-Württemberg – Ook hier, vooral in de katholieke gebieden, wordt Sint-Maarten gevierd, zij het soms iets minder uitbundig dan in het Rijnland. Steden als Freiburg en Stuttgart organiseren optochten en feesten rond Sint Maarten.
Delen van Hessen (Hessen) – In de katholieke gebieden van Hessen, zoals in de buurt van Frankfurt, wordt Sint-Maarten gevierd met lampionnenoptochten en een focus op het verhaal van Sint Maarten als inspirerend voorbeeld van naastenliefde.
In andere delen van Duitsland is het minder bekend of wordt het op kleinere schaal gevierd.
In de Oost-Duitse deelstaten, zoals Saksen (Sachsen), Saksen-Anhalt en Thüringen, is het vieren van Sint-Maarten minder gebruikelijk. Dit komt mede door de historisch seculiere invloed en het gebrek aan katholieke tradities. Hier winnen wel optochten met lampionnen aan populariteit, maar vaak zonder de religieuze achtergrond en zonder specifieke viering van Sint Maarten.
In de noordelijke protestantse regio’s, zoals Sleeswijk-Holstein (Schleswig-Holstein) en Nedersaksen (Niedersachsen), is Sint-Maarten ook minder bekend. Hier kennen kinderen bijvoorbeeld het feest van Sinterklaas of het vergelijkbare “Laternenfest” zonder link naar Sint-Maarten.
In stedelijke gebieden zoals Berlijn, Hamburg en Bremen is Sint-Maarten niet wijdverspreid. In Berlijn zijn er echter wel multiculturele wijken waar scholen en gemeenschappen lampionnenoptochten organiseren voor jonge kinderen, vaak los van de katholieke betekenis en meer gericht op de seizoensgebonden viering van licht.
Sint-Maarten. Feest van licht en verbinding
Hoewel de viering van Sint-Maarten in Duitsland en Nederland verschillende vormen aanneemt, blijft de kern van het feest hetzelfde: licht, gemeenschap en de gedachte aan naastenliefde. Of kinderen nu zingen voor snoep, een lampionnenoptocht lopen, of deelnemen aan een Sint-Maartensvuur, het idee om samen te komen en een moment van warmte en licht te delen in donkere tijden is universeel.
Sint-Maarten is een feest met diepe wortels en tegelijkertijd levendig en veranderlijk. De vieringen in Nederland en Duitsland tonen de vele gezichten van dit eeuwenoude gebruik. Het laat ons zien hoe een eeuwenoud verhaal in elk land en elke generatie opnieuw vorm kan krijgen en daarmee mensen weet te verbinden.
Misschien ook interessant: Het Sint-Maartensfeest op Wikipedia →
Huisjes Duitsland.nl → (Alle huisjes in heel Duitsland)